نویسندگان: طیبه السادات سهرابی، عباسعلی ولی، ابوالفضل رنجبر فردویی، سید حجت موسوی -۱۳۹۷
چکیده:
پدیدۀ گرد وغبار یکی از عوارض ثانویۀ اکوسیستمهای مناطق خشک و نیمه خشک است. این پدیده ناشی از بازخورد سیستم در مقابل عوامل متعدد فشار و تخریب میباشد. یکی از مهمترین ارکان اکوسیتمها پوشش گیاهی آن است. از آنجا که عامل پوشش گیاهی منعکس کنندۀ عوامل متعدد در اکوسیستم است، لذا میتوان با مطالعۀ رابطۀ تغییرات آن با سایر عوامل نظیر پدیدۀ گرد و غبار به اثر متقابل عوامل پی برد.
در این تحقیق به بررسی تأثیر پوشش گیاهی بر وقوع پدیدۀ گرد و غبار در استان اصفهان طی دورۀ مطالعۀ ۲۰۱۶-۲۰۰۰ با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و شاخص پوشش گیاهی نرمال شده پرداخته شده است. برای انجام تحقیق، داده های تعداد وقوع گرد و غبار در ایستگاه های سینوپتیک استان برای دورۀ موردمطالعه از سازمان هواشناسی دریافت و فراوانی روزهای گرد وغبار هر ایستگاه در هر سال استخراج گردید. با استفاده از روش کریجینگ، روزهای گرد وغبار استان پهنه بندی گردید. نقشۀ پوشش گیاهی استان نیز برای هرسال و بر اساس شاخصNDVI تیرماه هرسال از تصاویر سنجندۀ MODIS تهیه گردید. تحلیل رگرسیونی داده های گرد وغبار سالانه و شاخص پوشش گیاهی نیز به منظور تحلیل کمی تأثیر پوشش گیاهی بر وقوع گرد و غبار انجام شد.
نتایج پهنه بندی نشان داد که تعداد وقوع گرد و غبار در سالهای اخیر نسبت به گذشته افزایش و سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۰۷ به ترتیب با مقادیر ۴۹۶ و ۶۷ روز، بیشترین و کمترین تعداد گرد وغبار در طول دوره می باشند. همچنین ایستگاه نایین و اصفهان (فرودگاه) به ترتیب با ۹۱۴ و۸۰۵ روز بیشترین و گلپایگان و داران با ۹۱ و۱۱۱ روز کمترین میزان وقوع گرد و غبار را داشته اند. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد وقوع گرد و غبار مربوط به شرق و مرکز استان و کمترین مربوط به بخش های دیگر استان است. پوشش گیاهی نیز در طی دورۀ موردمطالعه در شرق و مرکز استان کمترین مقدار بوده است. مقدار NDVI نیز در سالهای ۲۰۱۱،۲۰۱۳ و۲۰۱۵ کمترین مقدار بوده و بین ۶۹/۰تا ۱۹/۰- تغییر داشته است. نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که فراوانی وقوع گرد وغبار با پراکنش پوشش گیاهی ارتباط نزدیکی دارد و با کاهش پوشش گیاهی، بر تعداد وقوع گرد و غبار افزوده می شود. به طورکلی عامل پوشش گیاهی با همبستگی معنی دار در سطح خطای کمتر از ۵ درصد، ۷۸ درصد از تغییرات پدیدۀ گرد و غبار را تبیین میکند. بنابراین مدیریت اکوسیستم ها و بالاخص پوشش گیاهی در پدیدۀ گرد وغبار مؤثر است.
