صحرای قره قوم و مرز میان ۲ کشور ترکمنستان و ازبکستان، عامل آلودگی هوا و منشاء گرد و غبار مشهد

تجربه بیش از هفت روز آلودگی هوا در مشهد طی سال ۱۳۹۶ که ناشی از حرکت ذرات معلق از صحرای قره قوم در ترکمنستان بود و نیز آلودگی هوای این شهر به خاطر افزایش ذرات معلق در هوا طی هفتم خرداد ماه پارسال که عامل آن ۲ کانون گرد و خاک قره قوم در ترکمنستان و هرات در افغانستان اعلام شد، بار دیگر هفته گذشته برای شهروندان مشهد تکرار شد.

اسماعیلی، مدیر مرکز پایش آلاینده ‌های زیست محیطی شهرداری مشهد گفت: بررسی ها نشان می دهد منشاء گرد و غبار مشهد در ترکمنستان است و طبق بررسی های اولیه توده گرد و غبار شب گذشته از صحرای قره قوم و مرز میان ترکمنستان و ازبکستان شکل گرفته و به مشهد رسیده است.

ماجرای قره قوم چیست؟

«قره قوم» که معنی آن به فارسی «شن سیاه» می شود، نام بیابانی در منطقه آسیای میانه است که با توجه به وسعت ۳۵۰ هزار کیلومتر مربعی خود یکی از بزرگ ترین کویرهای شنی جهان به شمار می رود و حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان را نیز به خود اختصاص داده است. براساس اعلام کارشناسان محیط زیستی، بیشتر آثار زیان بار صحرای قره قوم ترکمنستان متوجه استان های خراسان رضوی، شمالی و گلستان است و پیش از این بارها ورود گرد و غبار این منطقه از سوی کارشناسان محیط زیست گزارش شده است.این بیابان که نواحی غربی، مرکزی و شمالی کشور ترکمنستان را در بر می گیرد از دریاچه آرال در شمال تا کوهستان های کپه داغ در جنوب و از رودخانه آمودریا در شمال شرق تا دریای خزر در غرب گسترش دارد. موضوع تاثیر ریزگردهای کانون گرد وغبار قره قوم ترکمنستان در آسمان استان های ایران به ویژه خراسان رضوی و مشهد، سال هاست که نگرانی هایی جدی ایجاد کرده است.

اقدامات ناکافی ترکمنستان برای جلوگیری از گسترش بیابان

دولت ترکمنستان برای بهبود وضعیت جغرافیایی سرزمین خود و جلوگیری از گسترش این بیابان در سال ۱۳۳۵ کانالی به نام کانال قره‌قوم را در این بیابان ایجاد کرد. این کانال به طول ۱۳۴۰ کیلومتر و عرض ۱۲۰ متر مقدار عظیمی آب از آمودریا در مرز شرقی ترکمنستان به دریای خزر در مرز غربی آن منتقل کرده و با این کار قرار بر کنترل پیشروی بیابان را داشته است که البته در کنار این وظیفه خود، تحولی نیز در حوزه اقتصادی ترکمنستان ایجاد کرد، به طوری که برخی کارشناسان این کانال را ستون فقرات اقتصاد کشاورزی این کشور می دانند.هر چند ایجاد کانال بزرگ آب در این بیابان توسط دولت ترکمنستان از سال های بسیار دور برای مقابله با بلند شدن ریزگردها انجام شد ولی این اقدام آن طور که باید و شاید نتوانسته است در مقابله با ریزگردهای این بیابان و همچنین بر استان های شمالی و شمال شرقی کشور ما تاثیر بگذارد. امروز بلند شدن گرد و غبار از این منطقه و ورود آن به آسمان استان‌های شمال و شمال شرق کشور از جمله خراسان رضوی که در همسایگی ترکمنستان قرار دارد، تهدیدی بزرگ به شمار می‌رود چرا که این پروژه کارایی قابل قبولی برای جلوگیری از انتقال این گرد و غبارها نداشته است.البته دولتمردان این کشور با تلاش برای گازرسانی به برخی از مناطق روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان در این بیابان کمی با هدف بهبود اکوسیستم دشت «قره‌قوم» و رویش گیاهان صحرایی قدم برداشته اند، ولی این اقدامات تنها در سطح داخلی برای این کشور تاثیرات اندکی داشته و به هیچ عنوان در زمینه جلوگیری از اثرات فراسرزمینی ناشی از گرد و غبار برخاسته از این بیابان، مفید نبوده است، اما نمی توان همین اقدامات اندک را هم نادیده گرفت. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی نیز گفت: با توجه به سابقه تحت تاثیر قرار گرفتن شهر مشهد از کانون های خارجی قره قوم، هرات و امثال آن طی سالهای گذشته این موضوع و رسدیگی به آن همچنان به یکی از اولویت های زیست محیطی استان تبدیل شده است.

تورج همتی با اشاره به سفر هفته آینده رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به خراسان رضوی افزود: با توجه به شرایط موجود و اهمیت موضوع، بحث اصلی در این سفر بررسی وضعیت گرد و غبار و فعالیت کانون های خارجی و آثار زیست محیطی آن در این استان خواهد بود.

۱۸کانون بحران گرد و غبار

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی از عوامل مهم و موثر در بروز آلودگی هوای این شهر را وجود کانون های بحران ریزگرد داخلی و همچنین در کشورهای همسایه شمالی و شرقی دانست.
وی گفت: ۱۶ کانون بحران گرد و غبار داخلی وجود دارد که تعدادی از آنها کلانشهر مشهد را تحت تاثیر قرار می دهند و علاوه بر آن ۲ کانون گرد و خاک در ترکمنستان و افغانستان نیز شهر های مشهد و سرخس را تحت تاثیر خود دارند.

منبع خبر:

https://www.irna.ir/news/83481713

http://khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=621547