مراکز بیوتکنولوژی، کار کشت بافت گیاهی را انجام میدهند و یکی از افتخارات آنها بهره‌گیری از نهال گل محمدی برای مقابله با ریزگردها است.
پژوهش خبری صدا و سیما: یکی از معضلات کشور ما طی سالها و دهه‌های اخیر، مقوله ریزگردها یا گردوغبار هستند که از غربی‌ترین تا شرقی‌ترین نقطه جنوب ایران را درگير كرده است و با توجه به خشک بودن منطقه و در نتیجه بروز پدیده طوفان و گردو غبار همواره براي مردم منطقه مشکلات مختلفي ايجاد كرده است:که عمده ترین آنها مشكلات جسمي(تنفسی، چشمی، قلبی) و مشكلات كشت و كار و زراعت است.
چهار راهكار برجسته براي برون رفت از اين معضل وجود دارد كه شامل: مالچ های نفتی، مالچ‌های بیولوژیکی، ریختن سنگ ریزه، پوشش گیاهی (گیاه و گیاهچه ها) است. از تمام این چهار موارد مطلوبترین و بهینه ترین آن برای مبارزه با ریزگردها پوشش گیاهی است.
با کاهش پوشش گیاهی در سالهای اخیر طوفان های گرد و غبار و فرسایش بادی در منطقه افزایش چشمگیری داشته است که کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گل محمدی تاثیر زیادی بر منطقه خواهد داشت. اما سوالی که در اینجا مطرح است این است که آیا پوشش گیاهی گل محمدی از طریق تکثیر کشت بافت مناسب برای این منطقه هست و تاثیری برکاهش گرد و غبار و کاهش فرسایش خاک منطقه داشته است؟
برای از بین بردن گرد و غبار در مناطق جنوبی کشور بهترین روش استفاده از پوشش گیاهی و تولید گل محمدی به روش کشت بافت است.
گل محمدی در ایران
گل محمدی از قدیمی ترین و مهمترین رزهاست کـه در بیشتر نقاط ایران بـه منظور تولید عطر و گلاب و بـه عنوان گیاه تزیینی مـورد توجه بسیار قرار داشته و کشت میشود. استخراج گلاب از گل محمدی یکی از تولیدات مهم اقتصادی کشور بوده، بـه طوری کـه هـر ساله گلاب تولید شده و اسانس حاصل از آن علاوه بر مصرف داخلی به خارج از کشور نیز صادر میشود.
از آنجا کـه این گیاه دارای ارزش اقتصادی- دارویی است از یک طرف باید به شناسایی توسعه با عملکرد و پایداری بالای آن پرداخت و از سوی دیگر باید سطح زیر کشت این گیاه را در مناطق مختلف کشور گسترش داد. این امر جز با شناخت انواع مقاوم و سازگار این گیاه با مناطق مختلف کـه دارای آب و هوای متفاوت هستند مقدور نخواهد بود.
مناطق مختلف، شرایط اکولوژیکی متفاوتی دارند. بنابراین باید ارقامی انتخاب و گزینش شوند که علاوه بر پایداری، ثبات عملکرد، ترکیبات گیاه، مقاومت بـه آفات و بیماریها و با شرایط محیطی سازگار باشند. از آنجایی کـه شرایط محیطی بـه ویـژه خشکی مهـمتریـن عامل محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان است، مقاومت به خشکی همواره یکی از هدفهای مهم اصلاح نباتات میباشد. وضعیت عملکرد نسبی ژنوتیپ ها تحت شرایط تنش خشکی و نیز در شرایط آبیاری به عنوان نقطه شروعی برای شناسایی صفات مرتبط با مقاومت خشکی و گزینش ژنوتیپ برای تحمل خشکی است. با توجه به دامنه گسترده و سابقه کشت و کار گل محمدی در مناطق بـا اقلیمهـا و شرایط آب و هوایی مختلف، در صورت ارزیابی توانمندیهای ایـن گیاه در تحمل شرایط نامساعد و استفاده و بـه کارگیری تنوع ژنتیکی مناسب بین ارقام مختلف، امکان استفاده حداکثر از منابع آبی و خاکی کشور فراهم خواهد شد.
نقش مراکز بیوتکنولوژی در مقاوم سازي پوشش گياهي
مراکز بیوتکنولوژی؛ مراكزي هستندكه كار کشت بافت و کار سلول گیاهی انجام میدهند، عملكرد آنها مثل مجموعه رویان اما در بخش گیاهی است. پایه های گیاهان دانه دار، هسته دار، گیاهان دارویی، گلهای زینتی را تولید میکنند کشور خیلی از پایه گلهای زینتی را قبلاً از خارج کشور وارد میکردند در بخش گیاهان دارویی در بخش گل محمدی به صورت ویژه کار شده است.
متوسط برداشت گل محمدی در ایران با روش هاي سنتي ۲/۱ تا ۸/۱ تن در هکتار است در حالی که بلغارستان که اين گل را از ایران برده است ۸ تا ۱۰ تن در هکتار برداشت میکند. اما با استفاده از روش كشتباف تناژ تولید گل محمدي در ایران به ۶ تا ۸ تن در هکتار رسيده است.
مقابله با ریزگردها از طریق کشت گل محمدی
در اقليم كشور ایران چهار مشکل عمده وجود دارد: کم آبی، اراضی شیبدار، ریزگردها و آب شور بعضی مناطق کشور و همچنين برای از بین بردن ریزگردها یا گرد و غبار ۴ راهکار وجود دارد. ۱-استفاده از مالچ نفتی که نامطلوب است ۲- استفاده از مالچ بیولوژیکی ۳- استفاده از سنگریزه، ۴- استفاده از پوشش گیاهی، که پوشش گیاهی بهترین موارد برای از بین بردن ریزگردها میباشد.
در نامطلوب‌ترین مناطق ایران شامل منطقه سیستان و بلوچستان با بادهای ۱۲۰روزه که در سال های اخیر به بادهای ۲۰۰ روز تبدیل شده است، را براي اين مدل كشت گل محمدي انتخاب شد. خشکی هوا، گرما و بادها که با خشک شدن دریاچه هامون ریزگردهای بسیار زیادی را برای منطقه ایجاد کرده است شرايط سخت زيست محيطي را براي اين منطقه فراهم آورده بود، در سه سال گذشته با روش كشت بافت در آنجا گل محمدی کاشته شد. گلهای محمدی که در آن منطقه با همکاری کامل جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان کاشته شده تعجب همه را برانگیخته است.
این چیزی را که مراکز بیوتکنولوژی ابداع کردند بومی ایران و اثرات مثبت آن در منطقه اثبات شده است. اولین کارکردی که تولید این گلها دارند مقابله با ریزگردها است. علاوه بر مقابله با ریزگردها، كاشت گل محمدي در اين منطقه توانسته براي بوميان آن منطقه درآمدزایی داشته و حس مشارکتجویی مردمي را افزايش دهد.
در عرض یکسال کشت گل محمدی به اين روش توانسته، رشد و ارتفاع بالای ۲ متر و مقاومت بسیار مطلوب در مقابله با ریزگردها داشته باشد، آنچه را که از این حوزه به نظر بسیار ارزشمندتر است مقوله اشتعالزایی مولد و درعین حال ثروت سازی برای مردم منطقه است.
در نوار مرزی ایران و افغانستان، ۲۵ نقطه کاشت گل محمدی به روش کشت بافت انجام شده است. لازم به ذكر است كه گل محمدی در عرض یکسال میتواند به گلدهی و همچنين طی سه سال به اوج باردهی خود برسد. و ۷۰ سال هم در مقابل کم‌آبی، شوری با ای سی ۷ تا ۸ هزار مقاومت خواهدكرد، اين نوع كشت حتي در آبهای شور منطقه قم هم پاسخ مطلوب داده است. نکته مهم این است که اين نوع كشت در سطح وسيع ميتواند به جغرافیای سیاسی منطقه و کشاورزان کمک كرده و درآمدزایی بسیار قابل توجهی توليد كند و چون برای آنها کارآمدی اقتصادی داشته، به طور خودانگيخته و مردمي به توسعه آن اقدام كرده و مشاركت مردمي را در اين زمينه بالا خواهد برد كه اين خود مصداقي عيني از فرمايشات مقام معظم رهبري در ايجاد اقتصاد مردمي و يا همان شركت دادن مردم در امر اقتصاد است.
کاری که دولت در حال حاضر انجام میدهد گز پاکستان را میآورد که اصلاً بومی ایران نیست به یک پیمانکار میدهد و پیمانکار وقتی با مشکل کم آبی برمی خورد بعد از یکسال رهایش میکند. ولی اگر دست مردم باشد و مردم ببینند از این کار سود می برند و کارکرد اقتصادی برایشان دارد، از اين نوع كشت استقبال خواهند كرد.
بزرگترین مشکلی که ایران در منطقه زاهدان، دارد خروج نفت به دليل عدم وجود اشتغال و تخريب زيست محيطي و مشكل كم آبي است. ولی پرورش گل محمدی به روش کشت بافت، مقاوم به کم آبی است و درآمدزایی بالايي هم دارد. با توجه به مهاجرت مردم به شهرها، توسعه و اقتصادي كردن توليد گل محمدي و فرآوردههاي آن علاوه بر اشتغالزایی و جلوگيري از مهاجرت ميتواند صنعت پايداري براي ايجاد شغل و حفاظت اصولي از محيط زيست، در اين مناطق باشد. برآوردي كه انجام شده نشان ميدهد كه اگر ۵ تن تولید در هکتار داشته باشيم و کیلویی ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان فروش برود، حداقل ۵۰ میلیون تومان درآمد در هر هکتار بدست مي آيد.
استان سیستان و بلوچستان آمایش سرزمین گل محمدی را قبلاً داشته است مخصوصاً منطقه سیستان در ۵ شهرستان آن به نام زابل، زهک، نیمروز، میرجاوه، هیرمند و تقریبا در فاصله ۵ تا ۷ کیلومتر با مرز افغانستان اين نوع كشت انجام شده و مورد استقبال نيز قرار گرفته است.
کشت گل محمدی در ارتفاع ۱۰۰۰متر به بالا از سطح دریا نيز امتحان خود را به خوبي پس داده است. به طوريكه در جاهایی که ارتفاع ۱۴۰۰ تا ۱۴۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا داشته، در دو زمان مختلف کشت انجام شده است، یکی دهه اول مهر و دیگری در اسفند ماه و البته كشت دهه اول مهر، به اين دليل كه گلدهي را يكسال جلو انداخت، خیلی بهتر جواب داده است و از نظر عملکردی، اسانس، عطر و بوی گل هم بسیار قابل توجه بود و رشد قابل توجهی داشت. با توجه به شرایط بد آب و هوایی و بادهای ۱۲۰ روزه که تقریبا آن منطقه، ۶ ماه از سال درگیر این شرایط است، ولی رشد و عملکرد این کشت بسیار راضی کننده بوده است.
امکان استفاده از تفاله هاي این گیاه بــه عنوان کود جهت تقویت زمین و مواد سوختي و هم چنین جلوگیري از فرسایش خاك با استفاده از کشت این گیاه در شیب هاي تند و وجود کارخانه هاي سازنده صنایع تبدیلي این محصول در داخل کشور، از جمله مزایای کشت گل محمدی می باشد.
مراكز بيوتكنولوژي در كشور ادعا دارند كه با روش كشت بافت توليد گل محمدي، مي توان با پديده گرد و غبار مبارزه كرد و همچنين با اين مدل مي توان درآمدپايدار، اشتغال مولد ايجاد كرده و همچنين از مهاجرات از روستاها به شهرها نيز جلوگيري كرد.
منبع خبر:
